Asertywność przy stole - jak nie iść na noże z rodziną w Święta.

Już jutro Wigilia…. Dla wielu z nas okres świąteczny to czas rodzinnych spotkań, wspólnie spędzonego czasu. Powinien być to magiczny czas, spędzony w gronie najbliższych osób. Jednak czasami w Święta sprawdza się powiedzenie, że z rodziną najlepiej wychodzi się na zdjęciach. Przeczytaj kilka tipów jak sobie radzić w tym szczególnym czasie. 

Często jest tak, że Twoja rodzina ma całkiem inny pomysł na Twoje życie niż ty. Wynika to z wielu czynników - sposobu wychowania, poglądów, przekonań. Każdy z nas preferuje inny styl życia i jest to naturalne, że masz do tego prawo. Dobrze wiedzieć jednak jak radzić sobie w sytuacjach, gdy atmosfera przy stole robi się gęsta. Kiedy masz poczucie, że ktoś z Twoich bliskich przekracza granice, warto w jednoznaczny sposób zaznaczyć, że sobie tego nie życzysz. Pamiętaj jednak, żeby nie być przy tym niekulturalną i nie skrzywdzić drugiej osoby. Tu z pomocą przychodzi asertywność, czyli umiejętność wyrażania swoich myśli, potrzeb i uczuć w sposób szanujący siebie i innych. 

Z czego biorą się sytuacje konfliktowe?

Typowymi źródłami konfliktów przy Wigilijnym stole są różne opinie polityczne, religijne, rodzinne tradycje, uwagi dotyczące wyglądu, kariery czy też wyborów życiowych. Mówi się, że ile ludzi tyle opinii, więc jest to zupełnie naturalne, kiedy różnimy się w poglądach. Problem pojawia się wtedy, kiedy druga strona nie daje Ci przestrzeni na Twoje osobiste zdanie i usilnie próbuje Ci udowodnić swoja rację, często przy tym umniejszając Twojej wartości. Emocjonalne reakcje mogą wywoływać różne sytuacje jak na przykład komentarze na temat diety, wyborów wychowawczych, niechciane rady. Każda rodzina jest inna i w każdej inne tematy są żywo komentowane.

Jak się przygotować na rodzinne Święta? 

Jeżeli to nie Twoje pierwsze Święta z rodziną to zdajesz sobie już mniej więcej sprawę z tego, co może być kością niezgody - jakie komentarze i sytuacje konfliktowe pojawiały się w latach ubiegłych. Spróbuj się odpowiednio do tego przygotować. Pamiętaj, że często rady wynikają z miłości do Ciebie oraz troski. Nic nie tłumaczy jednak braku szacunku do Ciebie i Twoich wyborów. Przed świętami warto uświadomić sobie, że decyzje, które podjęłaś w swoim życiu są Twoimi decyzjami - indywidualnymi wyborami, do których masz prawo. Masz również prawo być z nich niezadowolona i dążyć do zmiany obecnej sytuacji. Życie nie jest zero - jedynkowe, czasem wszystko układa się po naszej myśli, a jednak czasem jesteśmy pod tym przysłowiowym wozem. Nasze emocjonalne reakcje często wynikają z tego, że z danego obszaru swojego życia nie jesteśmy w tym momencie zadowolone, a uszczypliwe komentarze czy rady rodziny wyprowadzają nas z równowagi. Pamiętaj jednak przy tym, że nie można w swoich reakcjach emocjonalnych przekroczyć pewnych granic. Miej zawsze na względzie szacunek do innych oraz przyjmij zasadę, że ktoś ma prawo zapytać, a ty masz prawo nie odpowiadać, jeżeli nie masz na to ochoty.  

Asertywność to umiejętność wyrażania swoich uczuć, myśli i potrzeb w sposób szczery, otwarty i szanujący innych ludzi. Jest to kluczowy element zdrowej komunikacji, który pozwala na zachowanie równowagi między dbaniem o własne potrzeby a szanowaniem granic i uczuć innych osób. Oto kilka powodów, dlaczego warto być asertywną:

• Zachowanie spokoju wewnętrznego

  
  

Asertywność pozwala na wyrażanie swoich emocji i potrzeb bez obaw o ich tłumienie lub nadmierne wybuchy. Dzięki temu, osoby asertywne nie czują się zdominowane przez emocje ani nie ulegają stresowi wynikającemu z niewyrażonych frustracji. Używanie asertywności pomaga utrzymać spokój i kontrolę nad sytuacjami trudnymi czy konfliktowymi.

• Szacunek dla siebie i innych

Asertywność to wyraz szacunku do siebie samego i swoich praw, ale także do drugiej osoby. Wyrażając swoje potrzeby w sposób jasny i stanowczy, nie umniejszamy wartości innych, a równocześnie stawiamy granice, które są ważne dla naszego komfortu psychicznego i fizycznego. Dzięki asertywności unikamy manipulacji czy cichych gier, które mogą prowadzić do napięć i konfliktów. Pamiętaj, że atakowanie czy obrażanie innych osób nie jest zachowaniem asertywnym.

• Ochrona swoich granic

Dzięki asertywności możemy skutecznie stawiać granice i mówić "nie", kiedy czujemy, że coś przekracza nasze możliwości lub jest dla nas niewygodne. Często obawiamy się, że wyrażając swoje potrzeby, zrobimy coś złego lub sprawimy przykrość innym. Asertywność pozwala jednak na to, by nasze granice były szanowane, a jednocześnie nie ranimy nikogo w procesie ich wyznaczania.

• Lepsze relacje interpersonalne

Asertywność w komunikacji prowadzi do bardziej otwartych, szczerych i zdrowych relacji. Dzięki niej, obie strony mogą jasno wyrażać swoje potrzeby i oczekiwania, co zmniejsza ryzyko nieporozumień, frustracji i złości. W asertywnej rozmowie nie ma miejsca na ukryte pretensje czy wymuszanie decyzji. Wszyscy czują się wysłuchani i zrozumiani.

• Poczucie większej kontroli nad życiem

Osoby asertywne czują się bardziej kompetentne w podejmowaniu decyzji, które są zgodne z ich wartościami i potrzebami. Częściej czują, że mają kontrolę nad swoim życiem, ponieważ potrafią wyrazić swoje oczekiwania wobec innych i odpowiednio reagować na to, co się dzieje w ich otoczeniu.

• Zwiększenie pewności siebie

Regularne stosowanie asertywności wzmacnia poczucie własnej wartości i pewność siebie. Kiedy człowiek nauczy się bronić swoich granic i wyrażać siebie w sposób świadomy, zaczyna czuć się bardziej komfortowo w różnych sytuacjach społecznych.

Podsumowując, asertywność to umiejętność, która umożliwia zachowanie równowagi pomiędzy szacunkiem do siebie, a szacunkiem dla innych. Pomaga w dbaniu o swoje potrzeby, stawianiu granic, unikaniu niepotrzebnego stresu i konfliktów, a także w budowaniu silnych i zdrowych relacji interpersonalnych. Jest to kluczowa cecha w życiu osobistym i zawodowym, prowadząca do większego spokoju, satysfakcji i harmonii.

Czym jest asertywność i jak ją rozpoznać?

Przykłady asertywnego zachowania:

• „Czuję się zaniepokojona, gdy nie dotrzymujesz obiecanego czasu, bo to wpływa na moje plany. Chciałabym, żebyś następnym razem zadzwonił, jeśli się spóźnisz”.

• „Lubię spędzać czas z tobą, ale potrzebuję też chwilę dla siebie, żeby naładować baterie”.

• „Dziękuję za Twoją radę, ale mam już swoją strategię i czuję, że to dla mnie najlepsze rozwiązanie”.

  
  

Przykłady nieasertywnego zachowania:

• Uleganie presji: „No dobrze, zrobię to, choć nie mam na to ochoty” – zamiast wyrazić swoje potrzeby i granice.

• Unikanie wyrażania opinii: „Nie wiem, co myśleć, ale nie chcę wywoływać konfliktu, więc po prostu milczę”.

• Oskarżanie innych: „Zawsze jesteś spóźniony! Chyba nie zależy ci na tym, co dla mnie ważne” – bez wyrażania swoich odczuć w sposób odpowiedzialny i zrozumiały.

  
  

Różnica między asertywnością a agresywnością i uległością:

• Asertywność polega na wyrażaniu swoich myśli i potrzeb w sposób jasny, ale z szacunkiem wobec drugiej osoby. Asertywna osoba nie atakuje, nie krytykuje innych, ale stoi na stanowisku, że ma prawo do swoich emocji i oczekiwań.

• Agresywność to zachowanie, które narusza granice innych ludzi, często w sposób bezpośredni, dominujący i wrogi. Osoba agresywna może krzyczeć, wyśmiewać lub oczekiwać, że jej zdanie będzie zawsze na pierwszym miejscu. Agresja często prowadzi do konfrontacji i pogłębia konflikty.

• Uległość to z kolei postawa, w której osoba podporządkowuje się innym, nawet kosztem swoich potrzeb i przekonań. Uległe osoby rzadko wyrażają swoje emocje i opinie, często obawiają się reakcji innych. W efekcie, nie czują się usatysfakcjonowane i tracą poczucie własnej wartości.

  
  

Rozróżnienie między asertywnością, agresywnością i uległością jest kluczowe, ponieważ pomaga zrozumieć, jak można budować zdrowe i pełne szacunku relacje z innymi, w tym również w trudnych momentach, które mogą pojawić się podczas rodzinnych spotkań przy stole. Świąteczny stół to miejsce, gdzie spotykają się różne osobowości, a czasami także różnice zdań mogą prowadzić do napięć. Asertywne techniki komunikacyjne są w takich sytuacjach niezwykle pomocne, by zachować spokój, szacunek i równocześnie zadbać o własne potrzeby. Oto kilka przykładów technik asertywnych, które mogą być użyteczne podczas świątecznych spotkań:

• „Ja komunikaty” – wyrażanie swoich uczuć bez oskarżania

Zamiast oskarżać innych, warto skupić się na swoich uczuciach. Dzięki temu unikamy atakowania drugiej osoby i dajemy jej przestrzeń do zrozumienia naszej perspektywy.

Przykłady:

• Zamiast: „Ty zawsze krytykujesz moją kuchnię!”, powiedz: „Czuję się smutna, gdy moje potrawy są krytykowane, bo włożyłam w nie dużo pracy.”

• Zamiast: „Znowu nie doceniasz moich starań!” powiedz: „Czuję się niedoceniana, kiedy moje wysiłki są pomijane.”

  
  

• Aktywne słuchanie – jak słuchać, by zrozumieć, nie oceniać

Aktywne słuchanie to technika, która polega na pełnym skupieniu się na tym, co mówi rozmówca, bez przerywania i oceniania. Warto stosować technikę parafrazy (powtarzania własnymi słowami tego, co usłyszeliśmy), aby pokazać, że naprawdę słuchamy i staramy się zrozumieć.

Przykłady:

• „Rozumiem, że czujesz się zmęczony po całym dniu przygotowań, ale może znajdziemy chwilę, by odpocząć?”

• „Jeśli dobrze zrozumiałam, masz wrażenie, że nie zawsze jestem obecna, gdy potrzebujesz pomocy. Dziękuję za to, że to powiedziałeś. Chciałabym spróbować to zmienić.”

  
  

• Asertywne odpowiedzi w trudnych sytuacjach

Czasami podczas świątecznych spotkań pojawiają się trudne tematy, na które nie chcemy lub nie możemy się zgodzić. Ważne jest, by odpowiadać w sposób stanowczy, ale jednocześnie uprzedzając dalszą eskalację konfliktu.

Przykłady:

• Kiedy ktoś krytykuje nasz sposób spędzania świąt: „Dziękuję za Twoją opinię, ale ja osobiście preferuję spędzanie świąt w taki sposób, który mi odpowiada.”

• Kiedy ktoś zaczyna narzucać nam swoje zdanie: „Rozumiem, że masz swoje zdanie na ten temat, ale chciałabym, abyśmy uszanowali różnice w naszych poglądach.”

• Gdy ktoś pyta o delikatne kwestie (np. rodzinne lub finansowe): „To dla mnie ważny temat, ale wolałabym porozmawiać o tym w innym czasie.”

  
  

Poniżej znajdziesz inne przykłady zdań, które możesz wykorzystać w swojej komunikacji. Warto przygotować sobie również odpowiedzi na pytania, które wiesz, że będą się pojawiać. Zastanów się jak bez okazywania zbędnych emocji odpowiedzieć swojej rodzinie na niekomfortowe pytania w asertywny sposób.

• Dziękuję za radę, jednak mam już pomysł jak się z tym uporać. 

• Kiedy będę potrzebować Twojej pomocy czy rady chętnie się do Ciebie o nie zwrócę. 

• Na ten moment nie chcę poruszać tego tematu. 

• Jest to moja prywatna sprawa, o której dzisiaj nie chcę rozmawiać. 

• Kiedy coś się zmieni będziesz jedną z pierwszych osób, które o tym poinformuję. 

• Jestem szczęśliwa - to jest dla mnie najważniejsze.  

• Obecnie rozważam różne opcje, sprawdzam, która jest dla mnie najlepsza.

• Aktualnie skupiam się na innych priorytetach, które są dla mnie ważne. 

• Sprawdzę w kalendarzu i dam Ci znać czy i kiedy znajdę czas.

• Muszę się zastanowić, wrócę do Ciebie z informacją.

  
  

• Zmiana tematu, by uniknąć eskalacji konfliktu

Czasami najprostszym sposobem na uniknięcie konfliktu jest delikatne skierowanie rozmowy na inny tor. Zamiast pozwalać na eskalację napięcia, można zastosować subtelną zmianę tematu, która pozwoli zachować harmonię.

Przykłady:

• Kiedy temat zaczyna być kontrowersyjny: „To interesująca perspektywa, ale może porozmawiajmy teraz o tym, co jeszcze nas czeka podczas tych świąt?”

• Kiedy ktoś zaczyna krytykować kogoś z rodziny: „Zgadza się, że każdy z nas ma swoje silne strony. A jak wam się podoba nowy film, który obejrzeliśmy razem?”

• Gdy temat rozmowy staje się zbyt osobisty: „Rozumiem, że to ważna kwestia, ale może porozmawiajmy o czymś lżejszym, np. o przyszłorocznych planach wakacyjnych?”

  
  

• Asertywność przy stołach pełnych tradycji

Świąteczne stoły obfitują w tradycje, w tym te dotyczące jedzenia i zwyczajów. Asertywność pomaga w delikatny sposób wyrazić swoje potrzeby lub preferencje, gdy czujemy się pod presją.

Przykłady:

• Gdy nie lubimy jakiejś potrawy: „Dziękuję, że przygotowaliście to danie, ale niestety nie jem takich potraw. Chętnie spróbuję czegoś innego.”

• Gdy ktoś próbuje nam narzucić dodatkową porcję: „Dziękuję za częstowanie, ale jestem już pełna. Może później.”

  
  

• Przeciwdziałanie manipulacjom i presji

Święta to czas, w którym mogą pojawić się próby manipulacji, np. związane z prezenty, wymaganiami dotyczącymi relacji rodzinnych itp. Asertywność pomaga w obronie naszych granic.

Przykłady:

• Gdy ktoś próbuje narzucić nam swoje zdanie na temat prezentów: „Dziękuję, że myślisz o mnie, ale mam już zaplanowany mój wybór i chciałabym go podjąć sama.”

• Gdy ktoś próbuje nas zmusić do zgody na coś, czego nie chcemy: „Rozumiem, że to dla Ciebie ważne, ale czuję, że to nie jest coś, co chciałabym teraz zrobić.”

  
  

• Asertywność wobec zmęczenia i potrzeby odpoczynku

Czasami, szczególnie w trakcie świątecznych spotkań, może pojawić się potrzeba odpoczynku. Asertywność pozwala na wyrażenie tego w sposób, który nie rani innych.

Przykłady:

• „Czuję się trochę zmęczona po całym dniu przygotowań, więc planuję teraz odpocząć.”

• „Bardzo cieszę się, że jesteście wszyscy razem, ale czuję, że potrzebuję chwili dla siebie, by naładować baterie.”

Jak stawiać granice, nie raniąc innych?

Stawianie granic jest niezbędne, by dbać o swoje zdrowie psychiczne, przestrzeń emocjonalną i komfort. Granice pomagają nam unikać niepotrzebnego stresu i przeciążenia, dając przestrzeń do odpoczynku i regeneracji. Ważne jest, aby komunikować swoje granice w sposób delikatny, ale stanowczy, aby nie zranić innych, ale jednocześnie chronić siebie. Kluczem jest używanie „Ja komunikatów”, które koncentrują się na naszych potrzebach, a nie na oskarżaniu drugiej osoby. Na przykład: „Rozumiem, że to dla Ciebie ważne, ale potrzebuję teraz chwili ciszy, aby się zrelaksować” lub „Cenię Twoje zainteresowanie, ale wolałabym nie rozmawiać o tym temacie teraz.” Świąteczny stół to miejsce, gdzie często pojawiają się pytania dotyczące życia osobistego, pracy czy relacji. W takich sytuacjach asertywność jest kluczowa, by nie czuć się zmuszonym do udzielania odpowiedzi, które są dla nas niewygodne. Możemy odpowiedzieć: „Dziękuję za zainteresowanie, ale w tej chwili wolę nie rozmawiać o tym temacie” lub „To prywatna sprawa, którą chciałabym omówić w innym czasie.” Takie podejście pozwala zachować równowagę między szacunkiem do innych a dbaniem o własne potrzeby i granice.

Kiedy warto milczeć, a kiedy warto mówić?

Asertywność nie zawsze oznacza mówienie. Czasami milczenie lub uśmiech mogą być najlepszym rozwiązaniem. Asertywność to nie tylko umiejętność mówienia, ale także sztuka wyboru momentu, kiedy milczenie lub uśmiech mogą być bardziej skuteczne niż słowa. W trakcie świątecznego spotkania, gdy pojawiają się napięcia lub trudne tematy, czasami lepiej jest powstrzymać się od odpowiedzi, by nie eskalować konfliktu. W takich momentach warto zadać sobie pytanie: „Co będzie lepsze dla mojego spokoju i harmonii w rodzinie?” Jeśli odpowiedź na to pytanie sugeruje, że dyskusja nie przyniesie niczego konstruktywnego, a jedynie pogłębi podziały, wtedy milczenie lub uśmiech mogą być najlepszą reakcją. Przykładem może być sytuacja, w której ktoś zaczyna krytykować nasz wybór prezentu lub sposób spędzania świąt. Zamiast odpowiadać, możemy delikatnie uśmiechnąć się i zmienić temat rozmowy, by nie pozwolić na dalsze zaognianie sytuacji. Czasami warto po prostu powiedzieć „Rozumiem” i pozwolić, by rozmowa potoczyła się w innym kierunku, zamiast angażować się w potencjalny konflikt. Asertywność to także umiejętność wyboru, kiedy milczenie jest najskuteczniejszym sposobem ochrony naszych granic.

Pamiętaj, że milczenie nie oznacza, że się z kimś zgadasz czy akceptujesz jego wypowiedź. Oznacza tylko, że nie masz na ten temat już nic więcej do dodania i wybierasz zakończenie niekomfortowej rozmowy. 

Jak zachować spokój i nie dać się ponieść emocjom?

Święta to czas radości, ale także wyzwań, zwłaszcza gdy spędzamy je w gronie rodzinnym, gdzie mogą pojawić się trudne rozmowy czy napięte sytuacje. Kluczem do zachowania spokoju jest umiejętność kontrolowania swoich emocji, co można osiągnąć dzięki prostym technikom relaksacyjnym. Przed posiłkiem warto poświęcić chwilę na głębokie oddechy, które pomogą uspokoić umysł. Można także wziąć przerwę, by na moment odejść od stołu i uspokoić myśli, na przykład udając się na krótką spacer lub po prostu wziąć kilka głębokich wdechów w ciszy. W trakcie trudniejszych rozmów, takich jak komentarze na temat życia osobistego, warto praktykować uważność – być obecnym w chwili i nie reagować natychmiast, lecz dać sobie czas na przetrawienie emocji. Jeśli czujemy, że emocje zaczynają sięgać zenitu, przypomnienie sobie głównego celu świąt – wspólnego spędzenia czasu z bliskimi – może pomóc zachować perspektywę. Możemy wtedy powiedzieć: „Rozumiem, że to ważna kwestia, ale dzisiaj chciałabym skupić się na tym, by cieszyć się naszą wspólną obecnością.” Dzięki tym technikom, łatwiej będzie zachować spokój i nie dać się ponieść emocjom, co pozwoli cieszyć się świątecznym czasem w pełni.

Praktyczne ćwiczenia asertywności – przygotowanie do świąt

Spróbuj przed świętami przećwiczyć trudne sytuacje, które do tej pory Cię spotykały podczas rodzinnych spotkań. Zastanów się nad pytaniami, które mogą się pojawić i przygotuj kilka komunikatów, odpowiedzi na wypadek trudnych rozmów. Staraj się odpowiednio przygotować mentalnie. Nastaw się pozytywnie i przypomnij sobie dlaczego spędzasz ten czas właśnie z rodziną.

Życzenia

W te Święta, życzę Ci przestrzeni na otwartość, zrozumienie i szacunek – zarówno do siebie, jak i do innych. Pamiętaj, że asertywność to nie narzędzie do walki, lecz most do lepszej komunikacji i wzajemnego szacunku. Nawet jeśli nasze poglądy różnią się w pewnych kwestiach, warto pozostać otwartą na drugiego człowieka, budując mosty, a nie mury. Święta to doskonały moment, by zadbać o zdrowe granice, które pozwolą nam cieszyć się wspólnym czasem w pełni. Niech ten czas przyniesie harmonię, zrozumienie i prawdziwą bliskość w Waszych sercach i relacjach. Wesołych Świąt!